درمان شکستگی مچ پا با فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی

مچ پای شکسته به نام شکستگی مچ پا نیز شناخته می شود. این موضوع به معنی این است که در این حالت یک یا چند استخوان در محل مفصل قوزک پا ممکن است دچار شکستگی شده باشد. شکستگی مچ پا می تواند از یک شکستگی ساده در یک استخوان که ممکن است مشکلی نیز برای راه رفتن فرد ایجاد نکند تا شکستگی های متعدد که می توانند باعث خارج شدن قوزک از محل شود و احتمالاً نیازمند این است که برای چند ماه فشاری بر روی قوزک وارد نشود را شامل شود.

به زبان ساده، هر چه استخوان های بیشتری در این ناحیه از بدن دچار شکستگی شده باشند، بی ثباتی قوزک در نتیجه آن افزایش پیدا می کند. در این رابطه همچنین ممکن است رباط های قوزک نیز دچار آسیب شوند. در واقع رباط های قوزک، استخوان های مچ پا و مفصل را در محل خود نگه می دارند.

شکستگی استخوان مچ پا می تواند برای افراد در تمام سنین ایجاد شود. در طول 30 تا 40 سال گذشته، پزشکان متوجه شده اند که بر تعداد و شدت موارد شکستگی مچ پا به عنوان یک علت درد مچ پا اضافه شده که بخشی از این شرایط به خاطر افزایش جمعیت فعال و مسن در جوامع امروزی می باشد.

انواع شکستگی مچ پا

انواع شکستگی مچ پا به شرح زیر هستند:

• شکستگی قوزک کناری: قوزک کناری یک برآمدگی در بخش خارجی مچ پا است و از استخوان نازک نی (فیبولا) تشکیل می شود.

• شکستگی قوزک داخلی: قوزک داخلی یک برآمدگی در داخل مچ پا است که از استخوان درشت نی (تیبیا) تشکیل شده است.

• شکستگی قوزک پشتی یا خلفی: قوزک پشتی یا خلفی یک برآمدگی استخوانی در قسمت پشت کنار استخوان درشت نی است و به ندرت به خودی خود دچار آسیب می شود.

• شکستگی دو قوزکی: در این شرایط دو استخوان قوزک بطور همزمان دچار شکستگی می شوند. در اکثر موارد این استخوان ها قوزک کناری و قوزک میانی هستند. این نوع شکستگی معمولاً باعث بی ثبات شدن مفصل قوزک می شود.

• شکستگی سه قوزکی: در این شرایط سه استخوان قوزک بطور همزمان دچار شکستگی می شوند که عبارت از استخوان قوزک کناری، قوزک داخلی و قوزک پشتی است. این نوع آسیب در نتیجه وارد شدن فشار بسیار زیاد ایجاد شده و منجر به بی ثباتی قوزک می شود. این نوع آسیب دیدگی همچنین می تواند با پارگی رباط ها یا در رفتن استخوان همراه باشد.

• آسیب دیدگی سین دسموز: این شرایط به نام پیچ خوردگی بالای قوزک نیز شناخته می شود. این شرایط معمولاً در نتیجه چرخش مچ پا (پیچ خوردن مفصل مچ به سمت خارج) ایجاد می شود. این نوع آسیب می تواند با شکستگی واقعی استخوان های مچ پا همراه باشد یا نباشد. در این حالت ممکن است استخوان نازک نی (استخوان خارجی در پایین پا) در قسمت بالای ساق پا و نزدیک زانو دچار پیچ خوردگی شدید شود که در اصلاح به این مشکل شکستگی ثلث فوقانی نازک نی گفته می شود.

علائم و نشانه ها

هر یک از سه استخوان تشکیل دهنده مفصل قوزک می توانند در نتیجه زمین خوردن، تصادف رانندگی، یا وارد شدن ضربه دچار شکستگی شوند. به خاطر اینکه گاهی اوقات پیچ خوردن شدید مچ پا می تواند علائم شکستگی مچ را پنهان کند، هر یک از آسیب های وارد شده به مچ پا می بایست توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرند. علائم شکستگی مچ پا شامل موارد زیر هستند:

• ایجاد درد مچ پا شدید و ناگهانی
• ورم مچ پا
• کبودی
• ناراحتی در زمان لمس کردن
• عدم امکان وارد کردن فشار به پای آسیب دیده
• تغییر شکل به خصوص اگر شکستگی با در رفتگی همراه باشد

شکستگی مچ پا همچنین می تواند با وارد شدن آسیب به رباط ها همراه باشد. پزشک در این شرایط از عکس برداری رادیولوژی برای تشخیص علل درد مچ پا و محل دقیق شکستگی ایجاد شده استفاده می کند. گاهی اوقات، ممکن است نیاز به انجام سی تی اسکن برای تشخیص بهتر مشکل وجود داشته باشد.

علت ها و دلایل

رایج ترین دلایل شکستگی مچ پا یا شکستن استخوان پا به شرح زیر هستند:

• تصادف رانندگی: آسیب های ایجاد شده در نتیجه تصادف رانندگی می تواند باعث ایجاد شکستگی در ناحیه پا شود که ممکن است نیازمند انجام عمل جراحی برای ترمیم شکستگی باشد.

• زمین خوردن: لغزش پا و زمین خوردن می تواند باعث ایجاد شکستگی مچ یا استخوان پا شود. فرود آمدن بر روی پاها موقع پریدن از چند فوت ارتفاع نیز می تواند باعث ایجاد این نوع شکستگی شود.

• تاثیر ناشی از یک وزن سنگین: افتادن اجسام سنگین بر روی پا یکی از دلایل ایجاد شکستگی در این ناحیه از بدن می باشد.

• قدم زدن نادرست: گاهی اوقات قدم زدن نادرست نیز می تواند باعث ایجاد شکستگی در استخوان های پا شود. برای مثال بسیاری از شکستگی های انگشت زمانی ایجاد می شود که فرد انگشتان خود را به اثاثیه می کوبد. چرخش شدید مچ پا به یک جهت نیز می تواند باعث شکستگی یا پیچ خوردن پا شود.

• استفاده بیش از حد: شکستگی ناشی از فشار معمولاً در استخوان هایی ایجاد می شود که وزن بدن را تحمل می کنند. این شکستگی های ناچیز معمولاً با گذشت زمان و با وارد شدن فشار مکرر یا استفاده بیش از حد از عضلات همچون دویدن در فواصل طولانی ایجاد می شود. به هر حال این شرایط همچنین می تواند در فرآیند استفاده عادی از استخوانی که در نتیجه پوکی استخوان یا شکستگی ناشی از فشار ضعیف شده نیز مشاهده شود.

راه ها و روش های درمان

بیمار در این حالت باید با توجه به شدت آسیب وارد شده مدت زمان 4 تا 8 هفته ریکاوری برای ترمیم استخوان ها و چند ماه را برای بازیابی کامل عملکرد و دامنه حرکتی مفصل مچ پا برای درمان شکستگی قوزک مچ پا در نظر بگیرد. شکستگی های شدید تر و بطور خاص شکستگی هایی که برای ترمیم آنها نیاز به عمل جراحی وجود دارد، به مدت زمانی طولانی تر برای بهبود نیاز دارند. در برخی از این موارد ممکن است نیاز به استفاده از ایمپلنت (پلاک، میله یا پیچ فلزی) برای درمان شکستگی مچ پا در بیمار وجود داشته باشد که ممکن است در ادامه از پا خارج شده یا برای همه عمر در پا باقی بماند. همه انواع شکستگی باعث افزایش احتمال ابتلا به آرتروز در مفصل آسیب دیده می شوند. هر چه شدت شکستگی استخوان مچ پا بیشتر باشد، ریسک ابتلا به آرتروز بیشتر می شود.

نقش فیزیوتراپی در درمان شکستگی مچ پا

پس از 6 هفته بی حرکت کردن مچ پا، می توان آن را حرکت داد. توجه داشته باشید که هیچ برنامه توانبخشی استانداردی برای تمرین، پس از این دوره وجود ندارد و هر برنامه با توجه به ویژگی های شخصی تعیین می شود. متخصص فیزیوتراپی معمولاً برنامه توانبخشی را به سرعت و با گذشت 1 هفته پس از این دوره شروع می کند. اکثر افراد در این زمان با درد، ورم، سفتی، آتروفی عضله و کاهش نیروی آن، ایجاد محدودیت در حرکت مچ، اشکال در حفظ تعادل و مشکلات مانند آن مواجه می شوند. در نتیجه، اغلب بیماران از ایجاد محدودیت در فعالیت های اعضای پایین تنه در فعالیت هایی مثل بالا رفتن از پله، راه رفتن، و سایر موارد مانند آن شکایت می کنند. معمولاً مشاهده می شود افرادی که فقط یک استخوان مچ پای آنها دچار شکستگی شده با محدودیت های حرکتی کمتر در مقایسه با افرادی مواجه می شوند که دو یا سه استخوان آنها دچار شکستگی شده است.

معمولاً در این حالت از روش های حرکتی غیر فعال مفصل برای رفع مشکلات مربوط به درد و سفتی مفاصل به منظور بازگرداندن سریع تر وضعیت به حالت عادی استفاده می شود. استفاده از این شیوه درمانی نقش مؤثری در تسکین و درمان درد مچ پا خواهد داشت. در این تکنیک، متخصص فیزیوتراپی با نیروی دست سطح مفصل را حرکت می دهد تا به این حرکت های عادی آن را شبیه سازی نماید. امروزه ثابت شده روش های درمان دستی همچون حرکت دادن مفصل می تواند تاثیر خاص بر کاهش درد بیمار داشته باشد. علاوه بر این، استفاده از این روش ها می تواند قابلیت ارتجاع مفصل را با توجه به تعامل این درمان ها با سیستم عصبی مرکزی و موضعی و نیز سطوح روانی افزایش دهد.

پس از درمان جراحی شکستگی استخوان ران  ، بیمار باید هرچه زودتر حرکات مفصل زانو را شروع کند و گرنه دچار محدودیت حرکت زانو میشود. حرکات زانو باید تحت نظر پزشک معالج و فیزیوتراپ انجام شود. همچنین بیمار باید نرمش های بخصوصی را برای تقویت عضلات ران انجام دهد. بیماری که به علت شکستگی ران تحت عمل جراحی قرار گرفته است تا وقتی شکستکی بطور کامل جوش نخورده است نباید با پای طرف شکسته شده راه برود. پس در ماه های اول، بیمار برای راه رفتن حتما باید از دو عصای زیر بغل استفاده کرده و وزن خود را بر روی پای طرف شکسته شده نیندازد. پس از اینکه پزشک معالج با بررسی رادیوگرافی های بعدی تشخیص داد که شکستگی بطور کامل جوش خورده است بیمار میتواند بدون عصا راه برود. البته در بعضی از موارد پزشک معالج به بیمار اجازه میدهد تا قبل از جوش خوردن کامل شکستگی، قسمتی از وزن خود را بر روی پای طرف شکسته شده بیندازد. مقدار وزن گذاشتن روی پا و زمان انجام آن به تشخیص پزشک است.

برای درمان شکستگی استخوان مچ پا روش های دیگری ازجمله ماساژ، لیزرتراپی و ... نیز وجود دارد.

فیزیوتراپی پس از عمل جراحی

فیزیوتراپی پس از عمل جراحی شکستگی مچ پا در طول هفته اول پس از برداشتن قالب شروع شده و برای 12 هفته ادامه پیدا می کند. به این منظور در هر هفته دو جلسه فیزیوتراپی برای بیمار انجام می شود. نتایج حاصل از بررسی ها نشان دهنده تاثیرگذاری بیشتر این روش در مقایسه با مراقبت های عادی بر بهبود عملکرد و قدرت عضلات در بیمارانی است که سن آنها کمتر از 40 سال بوده است. برای این کار بیماران می توانند تمرین های مورد نیاز را به صورت روزانه و با توجه به توصیه فیزیوتراپی انجام دهند و به این ترتیب سطح فعالیت مناسب در ناحیه مچ پا را داشته باشند. اهداف اصلی این تمرین ها می تواند تقویت عضلات و افزایش دامنه حرکت آن ها و نیز عادی سازی الگوی حرکت بیمار در زمان راه رفتن، بالا رفتن از پله با سرعت مناسب باشد.